Jakarta zinkt jaarlijks wel 7,5 tot 25 cm door de gevolgen van bodemdaling. Hierdoor ligt mogelijk over zo’n twintig tot dertig jaar een groot deel van de stad onder water. Fotografe Cynthia Boll reisde meerdere malen naar de Indonesische hoofdstad af om een fotoserie te maken en won hiermee in 2018 de Zilveren Camera.
Een van de foto’s uit haar serie is voor World Cinema Amsterdam als fotobehang te zien in Rialto. Tijd om haar meer te vragen over haar werk.
Bodemdaling in Jakarta, waarom dit onderwerp?
Onderwerpen komen meestal tot mij omdat ik iets opvang in het nieuws. Zo ook deze. In 2013 hoorde ik bij de NOS de directeur van Van Oord vertellen over de bouw van een zeewering in de baai van Jakarta. Het zou dertig jaar duren en zo’n 40 miljard dollar kosten. Nederland was erbij betrokken en ik dacht, wat is hier aan de hand? Dus las ik mij in om te kijken of het onderwerp fotografisch interessant is. Zo ja, voor wie dan? Waar gaat het over en wat is het probleem? Zo is het begonnen.
Nu je geweest bent kan ik mij voorstellen dat je extra gevoel bij deze plek hebt gekregen?
De fotoserie is eigenlijk een onderdeel van een project. Ik ben in 2014 in Jakarta een social media campagne gestart om jongeren in de stad bewust te maken van de bodemdaling. We werkten met een heel team aan filmpjes, cartoons en polls op Facebook en volgden vier mensen voor een langere periode. Deze serie is eigenlijk een verzameling van foto’s van wat ik de laatste jaren daar gedaan heb. Het is dus nooit mijn doel geweest om een fotorapportage te maken. De insteek was heel anders.
Hoe reageren mensen op jou en je camera?
Indonesië en dan met name Jakarta is een hele makkelijke, vrij eenvoudige stad. Mensen zijn open en je kan gewoon foto’s nemen, ze vinden dit niet vervelend. Iedereen zet elkaar op de foto en je wordt zelf ook gefotografeerd. In die zin is er geen barrière. Mensen zijn ook nieuwsgierig. Je kan je voorstellen dat als je een groot deel van de dag op je stoepje zit, dat het leuk is als je even afleiding hebt. Daarbij is de stad modern en zien ze vaak westerlingen. Je bent geen bijzonderheid.
Plus dat ik kom met het doel om dingen in beeld te brengen. Wil je niet op de foto? Prima. Dan fotografeer ik je niet. Je bent daar heel documentair, journalistiek bezig. Dus het is niet alsof je als toerist rondloopt en twee mannetjes op een bankje ziet zitten en denkt: hé dat ziet er leuk uit, die ga ik eens fotograferen.
Wat is je het meeste bijgebleven van je reis naar Jakarta?
Wanneer wij het in Nederland over overlast hebben, is het iets subjectiefs. Als je kelder hier ondergelopen is, is er lokaal moord en brand. Maar wanneer je regelmatig te maken hebt met overstromingen dan treedt er gewenning op en ga je het normaal vinden. Het is iets wat erbij hoort. Wat voor ons buitengewoon en irritant is, is daar een deel van je leven. Het hoort erbij.
Hebben de inwoners van Jakarta door hoe ernstig de situatie is?
Nee. Maar als je erover nadenkt, weet in Nederland ook niet iedereen dat er bodemdaling in de polder is. Bovendien zijn er In Jakarta altijd overstromingen geweest. Alleen de dreiging van het water komt niet door wat zij gewend zijn, het komt door de zee. Daarbij verandert de stad in een kuiltje waardoor het water niet meer wegstroomt. Het laagste punt blijft dus in de stad staan. Ook is de informatievoorziening anders dan in Nederland. Veel mensen lezen geen krant en krijgen veel informatie via social media of door het luisteren naar de radio. Als een onderwerp minder speelt, krijg je hier dus ook weinig over mee. Dit maakt dat er veel mensen zijn die nauwelijks weten wat er in het land gebeurt. Ook de overheid voelt de urgentie niet. Het is geen hoge issue op de politieke agenda. Dat is ook een ding.
Wie hoop je te bereiken met deze fotoserie?
De oorspronkelijke doelgroep was jongeren tussen de achttien en dertig jaar in Jakarta. Ik ben daar nu vier of vijf jaar bezig en ondertussen heeft het project veel meer mensen bereikt, ook in Nederland. Het winnen van de Zilveren Camera hielp hier bij. De tentoonstelling gaat nu terug naar Indonesië, dat vind ik hartstikke mooi. Dan richt ik mij weer op de mensen die daar wonen.
Je hebt de Zilveren Camera gewonnen. Wat doet dit met je?
Het geeft aandacht voor de problematiek en de mensen, dat is goed. Ik ben bezig met een vervolg. Jakarta is niet uniek. Er zijn veel steden die met deze problemen te maken hebben.
Er zijn meer steden die last hebben van bodemdaling. Wil je daar ook heen?
Ja. Waar het voorheen alleen fotografie was, is het project uitgebreid en werk ik nu met wetenschappers en ontwerpers. De insteek wordt meer hoe de creatieve sector bij kan dragen aan de wetenschap en andersom. Niet alleen op het gebied van bewustwording, maar ook wanneer het gaat om data en dingen inzichtelijk maken.
Terugkomend op film. Heb je wel eens Indonesische films gezien?
Ja, zo’n blockbuster film in Jakarta was dat. Over dat de hele stad over een paar jaar overspoeld wordt door een tsunami. En Jalanan, een documentaire over muzikanten. Volgens mij heb ik de films online gekeken. Ik ben niet zo’n bioscoopganger. De laatste film die ik denk ik gezien heb is echt Alien 2 ofzo haha!
Ben je überhaupt niet zo’n filmliefhebber of…?
Ik kijk niet veel films. Ik ben te ongeduldig om anderhalf uur te zitten. Of het plot staat mij niet aan en ik verlies mijn interesse. Ik hou meer van documentaires, die zijn over het algemeen korter en informatiever. Dus als je mij vraagt: ‘Wat is je favoriete film?’ Dan heb ik niet direct een antwoord.
Ons filmfestival focust dit jaar op Indonesië, heb je een bepaald onderwerp dat je graag terug ziet?
Ik ben benieuwd naar het Indonesische filmaanbod. Lijkt het bijvoorbeeld op de Indiase Bollywood? In mijn hotelkamer zap ik wel eens langs de lokale zenders. Dan komt er wel veel plats voorbij.
Kom je wel langs bij World Cinema Amsterdam?
Ja zeker!
Ten slot: we hebben die levensgrote foto van je hangen, kan je wat meer vertellen over dit beeld?
Die foto is genomen in een van de laagst gelegen wijken van Jakarta. Er wonen veel arme mensen en mensen die hier officieel niet mogen wonen. Hiermee bedoel ik dat ze wonen op land van de overheid dat hier niet voor bestemd is. Dus die straat bestaat nog wel, alleen de huizen daaromheen zijn met de grond gelijk gemaakt. Het ligt dicht bij de zee, dus je kunt je voorstellen dat veel water die kant op stroomt. Als dit water er eenmaal ligt, stroomt het moeilijk weg. Er is veel beton en de afvoer die er is, zit verstopt met vuil.
In die straat zit een school en dat jongetje komt daar net vandaan. Hij is tussen de middag met zijn broodtrommel onderweg naar school. Ik liep de hele ochtend al in die wijk in de hoop mooi beeld te vinden. Maar ja, het regende de hele dag dus iedereen bleef binnen. En toen was daar ineens dat jongetje.
De foto van Cynthia Boll is tot september te zien in Rialto.
